Święto Matki Boskiej Zielnej, obchodzone jest na ziemiach Europy w dniu 15. sierpnia. Bardzo często łączone z dożynkami, kojarzy się przede wszystkim ze zwyczajem święcenia w kościołach różnego rodzaju kwiatów, ziół czy kłosów, które przynoszone są tam przez wiernych w formie ozdobnych snopków, bukietów i wieńców.

Genezy tego święta należy dopatrywać się jeszcze w czasach słowiańskich, zanim na ziemie polskie przybyło chrześcijaństwo. Składali oni w tym czasie ofiary z pierwocin bóstwom agrarnym. W Kościele katolickim pierwsze obchody święta Matki Boskiej Zielnej datuje się na V wiek.

W różnych częściach Europy, różnie nazywa się święto Matki Boskiej Zielnej: w Czechach jest to święto Matki Boskiej Korzennej, w Bawarii i Nadrenii (południowe Niemcy) – Matka Boska Kwietna, a w Estonii – Matka Boska Żytnia.

Wedle legendy w chwili „śmierci” (zaśnięcia) Maryi, Apostołowie zamiast Jej ciała znaleźli kwiaty. Stąd też symboliczny „udział” kwiatów w wiązankach. Wiązanki, zwane bukietami w różnych regionach Polski nazywały się inaczej, np.: ziela, równiaki, kępki, ograbki, rózgi lub rózga ograbkowa. Na dawnej wsi, poświęcone zioła były przechowywane w chatach pod sufitem, na oknie lub za obrazami – zwłaszcza świętymi. Wierzono w ich magiczne i lecznicze właściwości. Dodawano je do herbat lub używano do przygotowywania leczniczych wywarów dla chorych ludzi i zwierząt. Wierzono, że poświęcone bukiety mogą wyleczyć nawet z gruźlicy. Dosypane do ziarna siewnego miały zapewnić urodzaj w kolejnym roku. Posiadały także właściwości ochronne, przed burzą, pożarem czy epidemiami groźnych chorób zakaźnych.

Święto Matki Boskiej Zielnej w małych, wiejskich parafiach było czasem łączone z dożynkami, a w niektórych rejonach Polski z uwagi na pogodę, kończono żniwa. Uroczystości kościelne miały głównie charakter odpustowy, zwłaszcza w wielkich maryjnych sanktuariach, gdzie kultywowano (co trwa do dziś), liczne pielgrzymki. Największe z nich podążają na Jasną Górę pod słynący cudami obraz Czarnej Madonny – Matki Boskiej Częstochowskiej.

W Kalwarii Zebrzydowskiej odbywa się inscenizacja zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Wedle wiary katolickiej, matka Jezusa nie umarła, lecz zasnęła głębokim snem, w trakcie którego została wzięta do nieba z duszą i ciałem. Procesja kalwaryjska nazywana jest „pogrzebem” Najświętszej Maryi Panny. Zjeżdżają się na nią rolnicy z całego kraju, a pielgrzymi ubierają się w stroje regionalne – jest to niecodzienna okazja do obejrzenia swoistej parady polskich strojów ludowych.

W tym dniu, niezwykle szczególnym dla rolników, podejmują oni różnego rodzaju postanowienia, które w formie ślubowania składają Matce Bożej (np. ślub abstynencji). Młode pary, mające krótki małżeński staż, często odnawiają swoje małżeńskie przyrzeczenia.

Bibliografia:

1. R. Hryń-Kuśmierek, Z. Śliwa „Encyklopedia tradycji polskich” (1998)

2. M. Michaluk, M. Stachowiak, W. Przewoźny „Etnogadki. Opowiastki o dawnych obrzędach i zwyczajach” (2018)

Ilustracja: Witold Pruszkowski „Niedziela Zielna (Niedziela Kwietna, Procesja Matki Boskiej Zielnej)”, 1883 rok - dzieło utracone w czasie II wojny światowej

oprac. Karolina Łucja Białke

Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.